Κύριε Διευθυντά της «Ακροπόλεως»
Εάν μη υπήρχεν η φοβερά αυτή κρίσις της πατρίδος ημών, και αν εν τη «Ακροπόλει» εις χριστιανός δεν ύψωνε τέλος την φωνήν του υπέρ εμού, βεβαιώθητε ότι ουδεμίαν γραμμήν πλέον ήθελον γράψει περί του Μονοπωλίου του σταφιδοκαρπού, διότι ό,τι είχον να δημοσιεύσω, εδημοσίευσα εντός των τελευταίων τριάκοντα ετών, εξαντλήσας το ζήτημα εις περιγραφάς και συζητήσεις δια του πατριωτικωτέρου και μάλλον αμερολήπτου τρόπου, άνευ συμφέροντος, άνευ πληρωμής, άνευ κέρδους, άνευ οπισθοβουλίας. Γνωρίζω δε αρκούντως ότι όσα έγραψα περί Μονοπωλίου του σταφιδοκαρπού είναι ορθότατα, πρακτικά, ευκολοκατόρθωτα και μόνα εθνοσωτήρια μέτρα δια τας παρούσας καταπλητικάς περιστάσεις. Τουλάχιστον ούτω θα κρίνη και εκτιμήση μια άλλη γενεά ανθρώπων, ήτις εκούσα άκουσα θα πραγματοποιήση το Μονοπώλιον, ίσως όταν εγώ δεν θα υπάρχω, ήτις δε εκ των γεγονότων και αποτελεσμάτων μόνη θα δικάση τας τε Κυβερνήσεις της Ελλάδος και τους αμειλίκτως χάριν ατομικών συμφερόντων καταπολεμήσαντας τούτο.
Αναντίρρητος αλήθεια. Αι ταλαιπωρίαι τας οποίας σήμερον επισωρεύομεν και καταφορτώνομεν επί των νώτων των μεταγενεστέρων, θα επενέγκωσι τρισμεγίστας συνεπείας, όπως διαφύγωσι τους ελέγχους της ιστορίας. Λέγω δε ότι θα πραγματοποιήσωσιν ούτοι εκόντες άκοντες το Μονοπώλιον, διότι, δημιουργηθέντος του σταφιδοκαρπού παρά της μητρός φύσεως φυσικού Μονοπωλίου, έχοντος δε του προϊόντος τούτου εμπορικάς περιόδους, πρέπει πρώτον να καταστραφώσιν ολοτελώς και απέλθωσιν εκ του μέσου οι παρόντες έμποροι, μεσίται, και κερδοσκόποι, πρωταίτιοι της σημερινής συμφοράς του, πριν ο σταφιδοκαρπός λάβη μορφήν, εις ην η φύσις δεν εδημιούργησε και εις ην ήτο δι’ αιώνας προ του 1821.
Οι κύριοι ούτοι, Έλληνες, Άγγλοι, Γερμανοί, μη έχοντες ανέκαθεν τα πραγματικά κεφάλαια δια τας γιγαντιαίας κερδοσκοπίας των, αλλά κατορθώσαντες με την ρεκλάμαν, με την φκιάκαν των, με τον τουπέ αυτών, να έχωσιν αρκετήν εμπορικήν πίστιν και κυκλοφορίαν της υπογραφής των, κατεχράσθησαν του δυστυχούς τούτου προϊόντος και έφερον αυτό εις ο ρεζιλίκικον σημείον ευρίσκεται σήμερον.
Εξηγούμαι σαφέστερον, άνευ της επιθυμίας να έλθω εις προσωπικότητας μετ’ ουδενός των κυρίων τούτων, εκτός αν με προκαλέσωσι δια της υπογραφής των και όχι ανωνύμως.
Εις τας ευτυχεστέρας περιστάσεις ο έχων έμπορος 5.000 λίρας στερλίνας κεφάλαιον εκερδοσκόπει τουλάχιστον επί 35.000 λιρών αξίας σταφιδοκαρπού, αρκεί να ηδύνατο να τον αγοράση ή προπληρώση δια συναλλαγμάτων επί της Αγγλίας, Γαλλίας ή Γερμανίας.
Ολίγοι τούτων είχον τα τελευταία είκοσιν έτη πιστώσεις επί μεγάλων ευρωπαϊκών εμπορικών οίκων ή τραπεζών δια λόγους, ους δεν επιτρέπει σήμερον ο χώρος ν’ αναφέρω. Τι έκαμον λοιπόν. Εύρον ή ίδρυσον έκαστος εν σαμάρι, κατάστημα, εις το οποίον έσυρον συναλλάγματα, εφορτώνοντο χρέη και έπεμπον φορτωτικάς μικροτέρας αξίας των συναλλαγμάτων, παρεκίνουν δε τους φίλους τους, τους μη έχοντας όμοια αχύρινα καταστήματα να πέμπωσι τον σταφιδοκαρπόν αυτών εις τα καταστήματα ταύτα, όπως τον πωλήσωσιν. Κατ’ αυτόν τον τρόπον δύο μύλοι ήλεθον, οι δε έντιμοι μυλωνάδες αγνοούντες τι εστίν οικονομία, τι εστί φειδώ, τι εστί βαθμιαία πρόοδος, άτινα ποιούσι τας αληθείς περιουσίας, με ξένα άλευρα εσαρδαναπάλουν πολυτελώς και με τας λίρας των άλλων ωκοδόμουν μέγαρα ή αγόραζον κτήματαο. Το δε σπουδαιότερον αδελφικώς και αυτοκτονικώς συνηγωνίζοντο όχι εις το τις να εκδιώξη τον άλλον εκ του πεδίου του τοιούτου πανωλεθρίου συναγωνισμού, αλλ’ εις το τις να πρωτοπροφθάση την πληρωμήν των συναλλαγμάτων, θυσιάζον τον σταφιδοκαρπόν εις οιανδήποτε τιμήν ή υποθηκεύων αυτόν εις τους Άγγλους και υποδουλών αυτόν, ήρκει δε μόνον να μην έκλειεν ο μύλος. Όσον δια τους αθώους σταφιδοκτήμονας, τους συνιστώντας το προϊόν αυτών εις τα πατριωτικά ταύτα καταστήματα της Αγγλίας, ερωτήσατε αυτούς τους σταφιδοκτήμονας οποίον λογαριασμόν εύρισκον εντός των μύλων τούτων, διότι εγώ δεν επιθυμώ να πράξω τούτο. Εμφανέστατον λοιπόν ότι ούτοι έτρεμον και τρέμουσιν εις την ιδέαν του Μονοπωλίου, αλλ’ όταν ανεφάνη η φυλλοξήρα, μέγας σύμμαχος και βοηθός αυτών, τότε ούτοι εγένοντο οι θρασύτατοι των ανθρώπων. Ένεκα των ανθρώπων τούτων επεξετάθη η παραγωγή, ήτις ήδη προ της φυλλοξήρας αρκούντως είχεν υπερπηδήσει την ανάλωσιν.
Επολλαπλασιάσθησαν λοιπόν και υπερηύξησαν αι τοιούτου είδους μουφλούζικαι εργασίαι, βυθίζουσαι συγχρόνως τον σταφιδοκαρπόν εν ταις τενάγεσι και τέλμασι της ευώνου οινοποιίας, καταβιβάσασαι αυτόν από μονάρχου, ως ήτο εντός των αγορών της Αγγλίας, εις την κατηγορίαν των σταφυλιών, ων αφθονεί ολόκληρος ο κόσμος.
Κατά την εποχήν ταύτην του 1885 τινές τούτων ενδυθέντες και την πανοπλίαν της δημοσιογραφίας ήρξαντο και τας περί σωτηρίας του σταφιδοκαρπού θεωρίας των, κύριος όμως σκοπός αυτών και πάλιν ήτο η διατήρησις των δύο μύλων. Δια γεγονότων και αποτελεσμάτων σήμερον καταπειθόμεθα ότι αι θεραπείαι αύται δεν ήσαν ή τα πανάκια κατατόπια του Χολολέη ή του αγύρτου δόκτορος Κέιβ. Μία δραξ ανθρώπων κατεπόντισε χιλιάδας σταφιδοκτημόνων, όλον τον Μωρέα. Μια φούχτα ψευτοεμπόρων έρριψε, ρίπτει και θα ρίπτη βροντωδώς κανόνι, γελοιωδώς κατασείουσα όλον το έδαφος της Ελλάδος, ενώ τούτο απ’ εναντίας δια των τοιούτων χρεωκοπιών καθαρίζεται και στερεούται.
Υμείς, κ. συντάκτα της «Ακροπόλεως», εν τω ειλικρινεί βεβαίως ζήλω υμών, όπως ανακαλύψητε το φάρμακον της πανολεθρίας αυτής επιδημίας, καλώς εποιήσατε λαμβάνοντες τας γνώμας όλων των εν Πάτραις γνωστών διαχειριστών του σταφιδοκαρπού. Αλλ’ επιτρέψατέ μοι την παρατήρησιν, ότι ο σταφιδοκαρπός ευρίσκεται υπό την άμεσον διαχείρησιν των παραγωγών σταφιδοκτημόνων και έπειτα των εμπόρων, οι δε σταφιδοκτήμονες κατ’ αναλογίαν είναι 20, 30, ίσως και 40 χιλιάδες απέναντι 300 ή 500 το πολύ σταφιδεμπόρων, μεσιτών, τοκογλύφων και κερδοσκόπων εκάστης παντιέρας. Ταπεινώς λοιπόν φρονώ ότι οι σταφιδοκτήμονες και μόνοι είναι οι άνθρωποι οι δυνάμενοι ν’ αποφανθώσι δια το Μονοπώλιον της σταφίδος, διότι ούτοι και μόνοι θ’ αποφασίσωσι τούτο. Ούτοι και μόνοι δύνανται να το επιβάλωσιν εις την κραταιοτέραν της Ελλάδος Κυβέρνησιν εις πείσμα όλων των εμπόρων και μεσιτών.
Οφείλομεν άρα να ερωτήσωμεν και αυτούς, ων οι πλείστοι είναι ανεπτυγμένοι άνδρες, αγνότατοι νοικοκυραίοι, τιμώμενοι και σεβόμενοι παρ’ όλου του Έθνους. Ερωτήσατε τους κυρίους Δεληγιανναίους και Ρέντηδες της Κορίνθου, τον Ζούζουλα του Κιάτου, τους Λούντζηδας και Ρώμα της Ζακύνθου, τους Γερούσηδας των Πατρών, τους Αυγερινούς, Στεφανοπόλους και Κρεστενίτας του Πύργου, και τουλάχιστον χιλίους ετέρους σταφιδοκτήμονας, έχοντας από 100 μέχρι 1.000 στρεμμάτων σταφίδος έκαστος, πριν καταδικασθώ δια των στομάτων εκείνων, των οποίων σήμερον τα ζωντανά αποτελέσματα πανηγυρικώς αποδοκιμάζουσι και καταδικάζουσιν. Όταν δε τους ερωτήσητε δια το μονοπώλιον, ερωτήσατε αυτούς ούτω:
– Εάν, κύριοι, σας προσφέρω 20 λίρας τον τόννον δια τον καλλίτερον καρπόν σας και 16 λίρας τον τόννον δια τον επίλοιπον, δέχεσθε να υπογράψετε εν συμβόλαιο δια 10 ή 20 έτη;
Τις θ’ αντιταχθή; Διότι, 20 λίρας ο τόννος ισοδυναμεί με 400 δραχμάς το χιλιόλιτρον σήμερον, και 16 λίρας ο τόννος, είναι ίσον με 320 δραχ. τας χιλίας λίτρας. Τούτο ονομάζεται ειλικρινής δίκη· τούτο ονομάζεται εξακρίβωσις της αληθείας· τούτο είναι αληθής ιστορία. Ο σπουδαίος τύπος σήμερον τι άλλο είναι ή ιστορία των συγχρόνων. Μη νομίσητε ότι κατά διάνοιαν επιθυμώ να κατακρίνω υμάς. Τουναντίον επράξατε καλώς και θεία να πέμψητε συνεργάτην να συλλέξη πληροφορίας, διότι τούτο ακριβώς εποίουν οι αρχαίοι ιστοριογράφοι και τούτο πράττουσιν οι νέοι.(*) Απέρχονται επιτοπίως και εκ του πλησίον σπουδάζουσι τα πράγματα και συγγράφουσιν αυτά, όπως τα κρίνουσιν. Ο Πλίνιος εταξίδευσεν εις όλον τον τότε γνωστόν κόσμον. Ο Ηρόδοτος, ο Στράβων έκαμον το αυτό. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης εταξίδευσε και περιήλθεν όλην την Αίγυπτον, Αιθιοπίαν και Περσίαν. Αλλ’ ενθυμήθητε και τούτο, ότι όλα τα ορώμενα, λεγόμενα, παριστάμενα και γραφόμενα παρά των σπουδαιοτέρων ανδρών των διαφόρων χωρών δεν είναι πάντοτε αλήθεια. Οι πρώτοι ηγεμόνες Ποντίφηκες της Ρώμης έγραφον οι ίδιοι την ιστορίαν εις τα δημόσια βιβλία. Ευτυχώς οι Γαλάται, όταν επόρθησαν την Ρώμην τα επυρπόλησαν. Ταύτα δε ήσαν πλήρη αγυρτείας, διότι εγράφοντο προς κολακείαν των ισχυρών προσώπων και υποστήριξιν των φαύλων, καταπνίγοντα την αλήθειαν, τα γεγονότα, τα αληθή αίτια της διαφθοράς και καταπτώσεως της Ρώμης. Σας παραπέμπω εις τον Τίτον Λίβιον (τόμος Ε΄, σελ. 25), όστις φανερά σας λέγει «οι επικήδειοι λόγοι ακριβώς υπήρξαν αι βάσεις ψευδούς ιστορίας της Ρώμης». Ερωτώ, το αυτό δεν συμβαίνει και σήμερον εν Ελλάδι; Τι άλλο ή επικηδείους και στεφάνους των νεκρών έχομεν; Τις αναγνωρίζει ή μίαν και μόνην αρετήν ενός ζώντος;
Πρώτος αγωνισάμενος υπέρ του Μονοπωλίου της σταφίδος, πρώτος δους την ιδέαν της κατασκευής κονιάκ δια τούτου εντός του Λονδίνου, θεις δε το Μονοπώλιον ως το θεμέλιον λίθον μεγάλου οικονομικού συστήματος, ωκοδομημένου επί των ερειπίων των χρεωκόπων εμπόρων και της ετοιμορρόπου Εθνικής Τραπέζης προς ανόρθωσιν των οικονομικών του όλου βασιλείου, παν έτερον δύναμαι να πράξω ή να σιγήσω εν τη «Ακροπόλει» και μη στεντορείως επαναλαμβάνω ότι όσα οι τοιούτοι γράφουσι περί των θεραπειών της καταπιπτούσης σταφίδος πρακτικώς είναι ανεπαρκή, παραμυθητικά ίσως και ευελπιστικά, αλλά μη λυσιτελή, μη αποτελεσματικά, μη θεραπευτικά, κατά το μάλλον δε και ήττον δοκιμασθέντα προ καιρού. Δια να επέλθη ουσιώδης βελτίωσις εις τον σταφιδοκαρπόν και μόνιμον κέρδος εις τους σταφιδοκτήμονας πρέπει πρώτον να ξεπατωθούν οι τοιούτοι έμποροι και τα τοιαύτα μικροεμπορικά ελληνικά καταστήματα της Αγγλίας, τα οποία δια των αιωνίων κρυφίων συμβιβασμών των μετά των δανειστών Άγγλων δια της υποθηκεύσεως των φορτωτικών του σταφιδοκαρπού διέσυραν και διασύρουσι την ελληνικήν πίστιν εν Αγγλία, και είτα ιδρυθή μεγάλη Μονοπωλιακή εταιρία, εάν η Κυβέρνησις δεν θέλη να κάμη δια λ/μόν της το Μονοπώλιον. Τοιαύτη Εταιρία υπήρχε δι’ αιώνας προ της επαναστάσεως του 1821, δηλαδή η Μεγάλη του Λεβάντε Αγγλική Εταιρία (Levant Company) με κολοσσιαία κεφάλαι. Αύτη δια των Άγγλων προξένων ηγόραζε τον σταφιδοκαρπόν και διέθετεν αυτόν εν Αγγλία επικερδώς. Αύτη τον εισήγαγε και διέσπειρεν εντός πασών των οικογενειών πλουσίων και πτωχών. Ένεκα τούτου ο κ. Μακόλη εν τω εμπορικώ λεξικώ του λέγει «ο σταφιδοκαρπός, μολονότι έχει δασμόν 44 σελίνια το καντάρι, είναι τόσον αναγκαίος δια την τροφήν, ώστε πάντες οι πτωχοί αγογγύστως τον αγοράζουσι». Τούτο ερωτώ δεν είναι ίσον τω Μονοπωλίω;
Περιμείνατε ολίγον, κύριοι Έλληνες και θα ίδητε έτι χειρότρα και συν τοις άλλοις τους αιτίους της καταστροφής του εμπορίου του σταφιδοκαρπού, τους αμειλίκτως μαχομένους κατά του Μονοπωλίου δικαιωματικώς ν’ απαιτώσιν, όταν τούτο γείνη, να καθέξωσι τας επιφανεστέρας θέσεις του.
Στέφανος Ξένος
