Μια παραβολή κριτική – Εφέτος είναι αργά – Η επιδημία της σταφίδος – Επίκλησις κατόπιν εορτής –
Έχει ο Θεός – Κακά και καλά – Η ανισότης εν τη ιδιωτική οικονομία – Η καλλιέργεια θα περιορισθή εξ ανάγκης – Όχι μόνον η σταφιδική κρίσις – Πώς να εξαπλωθή η σταφίς; – Το ταμείον της Αμύνης – Η ιδέα Φιλιποπούλου – Τι φρονεία μια πολιτική εξοχότης – Αποκάλυψις σχεδίου – Πρώτον η εύρεσις κεφαλαίων και είτα ο νόμος – Τι μας είπε περί του χρυσού.
Εάν αληθεύη ότι μεταξύ κρίνοντος και κρινομένου, ο πρώτος είναι εις κρείττονα θέσιν εν τη συζητήσει θέματος τον δεύτερον αφορώντος, και ο κ. Χαραλάμπους παρ’ ου χθες ελάβομεν συνέντευξιν είναι εις θέσιν να κρίνη κάλλιον άλλων οι οποίοι την γνώμην των εκθέτουσιν όντες έμποροι και συνεπώς κρινόμενοι. Την θέσιν του ασφαλώς κρίνοντος ο κ. Χαραλάμπους στηρίζει εις το παρελθόν του, ότε μετά του αδελφού του διεξήγε εις παλαιοτέραν εποχήν το ευρύτερον σταφιδικόν εμπόριον. Δυσμενείς περιστάσεις απεστέρησαν αυτούς έκτοτε των αγαθών του πλούτου, αλλ’ εν τω μεθ’ ου η παρούσα συνέντευξις απέμεινεν η τιμιότης και η πείρα, τα εκλεκτότερα αγαθά.
Τον κ. Χαραλάμπους εύρομεν εν τω γραφείω της Πανελληνίου Ατμοπλοΐας, ης από πολλών ετών είναι πράκτωρ. Τον σκοπόν της επισκέψεώς μας ενόησεν ευθύς και μ’ όλην την μετριόφρονα έκφρασίν του, ότι «ειδημονέστεροι αυτού άλλοι θα ηδύναντο να ικανοποιήσωσι την επιθυμίαν μου», εις ην απηντήσαμεν ότι «εκ των υστέρων θα κρίνωμεν και περί τούτου», τω απηυθύναμεν την δέουσαν παράκλησιν, όπως μας εκθέση την γνώμην του επί σταφιδικού ζητήματος.
– Είναι αργά ήδη φίλε μου – είπεν ημίν ο κ. Χαραλάμπους – να σκεπτώμεθα περί θεραπείας δια την εφετεινήν εσοδείαν, διότι ο κίνδυνος δεν είναι επί θύραις, ίνα τον πολεμήσωμεν, αλλά μας κατέλαβε και εις μάτην προσπαθούμεν να τον πολεμήσωμεν. Της σταφίδος ο κίνδυνος είναι ως μία επιδημία. Όταν οσφραινώμεθα ότι θα μας καταλάβη, δεν κινούμεθα όλως διόλου, όταν δε μας καταλάβη, τότε ταρασσόμεθα και προβάλλομεν χίλια δυο μέτρα προς καταπολέμησίν της. Συμβαίνει λοιπόν και εις την σταφίδα το ίδιον. Όταν αι τιμαί της σταφίδος ήσαν δραχμαί 250-300, ένεκεν των αναγκών της Γαλλίας, όλοι έχαιρον και ησχολούντο εις την επέκτασιν των φυτειών των. Οι σκεπτικώτεροι προέβλεπον ότι μίαν ημέραν η Γαλλία θα ετρέφετο με την παραγωγήν της, και συνεβούλευαν πολλά πρακτικά μέτρα προς αντιμετώπισιν ενδεχομένου κινδύνου. Αλλ’ οι κτηματίαι εις τους οποίους έλεγες φερ’ ειπείν «κάμετε συλλόγους, επιτροπάς, συνέλθετε και σκέφθητε, διότι η σταφίς εις το μέλλον θα κινδυνεύση», σου απήντων, έχει ο Θεός. Την σταφιδικήν κρίσιν προ καιρού και εγώ προείδον – μάρτυρες πολλοί – αλλά τι το όφελος αν την προείδομεν μόνον, αφού δεν κατορθώσαμεν να συγκινήσωμεν τας καρδίας των παραγωγών; Σήμερον οι παραγωγοί έρχονται προς τους αρμοδίους και τους παρακαλούν να λάβωσιν οιανδήποτε πρόνοιαν, αρκεί η σταφίς να σωθή τουλάχιστον εν τω μέλλοντι.
– Φρονείτε ότι θα έχη ολεθρίας συνεπείας η κρίσις;
– Και ολεθρίας και ευαρέστους. Ότι θα προκύψουν ζημίαι εκ της κρίσεως ουδείς αμφιβάλλει, αλλ’ εγώ είμαι της ιδέας ότι η κρίσις θα έχη και τα καλά της. Πρώτον η ευθηνία της τιμής θα ευρύνη τα μέρη της καταναλώσεως και δεύτερον θα σωφρονίση πολλούς. Βρε αδελφέ, εδώ επικρατεί μια τρομερά ανισότης. Εις τα μικρότερα χωρία αι γυναίκες ενδύονται πολυτελέστερον των εν ταις πόλεσι και οι άνθρωποι εκεί εξοδεύουσι δυσαναλόγως προς τους πόρους των. Τούτ’ αυτό συμβαίνει και με μερικά κτήματα, τα οποία καλλιεργούνται ουχί αναλόγως προς τα μέσα των κτηματικών.
– Έχετε γνώμην υπέρ του δια νόμου περιορισμού των φυτειών;
– Α τοιούτος νόμος θα ήτο βάρβαρος. Εγώ είπον ότι πολλοί καλλιεργούσι με μέσα όλως δυσανάλογα· ο νόμος δεν ημπορεί να τους εμποδίση να μην καλλιεργήσουν, αλλά θα τους αναγκάση να το κάμωσιν η έλλειψις κεφαλαίων ένεκα της ευθυνής σήμερον τιμής της σταφίδος.
– Πού βλέπετε τα καλά της κρίσεως τότε;
– Η κρίσις θα μας σωφρονίση και θα μας αναγκάση να μεταβάλωμεν δρομολόγιον εν τη ιδιωτική οικονομία. Μέχρι σήμερον η ευζωία και η πολυτέλεια είναι τα κυριώτερα χαρακτηριστικά και του πτωχού ακόμη. Από της σήμερον χάρις εις την κρίσιν, όλοι θα περιστείλωσι κατά το μέτρον έκαστος της δυνάμεώς του τα έξοδά των. Τούτο δεν είναι μικρόν καλόν.
– Την σημερινήν δυσπραγίαν μόνον εις την σταφιδικήν κρίσιν αποδίδετε;
– Όχι βέβαια. Και η γενική οικονομική κατάστασις του τόπου επιδρά σπουδαίως, και αμφιβάλλω αν θα ημπορέσουν οι άνθρωποι να καλλιεργήσουν τα κτήματά των, αφού κανέν πιστωτικόν κατάστημα δεν θα είναι εις θέσιν να έλθη αρωγόν.
– Τι ημπορεί τότε να γίνη εν τω μέλλοντι υπέρ της σταφίδος, εάν υποτεθή ότι παρακάμπτομεν πάντα άλλον κίνδυνον;
– Εγώ συμφωνώ με τους φρονούντας ότι πρέπει να εξαπλωθή η σταφίς εις μέρη άγνωστα και μη. Δεν συμφωνώ όμως με τους φρονούντας ότι το παν εξαρτάται εκ της Κυβερνήσεως. Τι να σου κάμη μόνη η Κυβέρνησις; Και μίαν παρένθεσιν. Τι να σου κάμη η Κυβέρνησις δια να σωθή τώρα η σταφίς; Εγώ έχω την ιδέαν ότι οι κτηματίαι, κατά μέγα μέρος δέον μόνοι να εργασθώσι. Να κάμωσι συλλόγους ο κάθε τόπος παραγωγής δια χωριστής ενεργείας ή και κοινή συνεννοήσει να εργασθή επιτοπίως προς επίδοσιν της σταφίδος. Έχουσιν αναπτυχθή τοσάκις τα περί τούτου, ώστε είναι περιττόν να σας είπω πώς δύναται να διαδοθή η σταφίς.
– Το Ταμείον της Αμύνης προς τον σκοπόν τούτον πώς σας φαίνεται;
– Λαμπρόν, αλλά πρέπει να συζητηθή η ιδέα αυτή του κ. Αναγνωστοπούλου ευρύτερον.
– Η δε ιδέα του κ. Φιλοπούλου, ην υιοθέτησεν ο Εμπορικός Σύλλογος;
– Καλή ιδέα, η οποία αρκετά συζητήθη. Αλλ’ ελλείπουσι τα κεφάλαια, τα οποία πολύ δυσκόλως εξευρίσκονται σήμερον. Εγώ όμως είμαι της ιδέας ότι, αν ετίθετο εις εφαρμογήν η ιδέα περιφανούς πολιτικού ανδρός με τον οποίον επ’ εσχάτων μόλις συνδιελέχθην θα ήτο δυνατόν να σωθή η σταφίς.
– Ημπορείτε να μας ανακοινώσητε και υπό ποίους όρους;
– Δεν δυσκολεύομαι, αρκεί να μη γίνη χρήσις ονόματος.
Να καταβληθή μεγάλη προσπάθεια προς εξεύρεσιν εταιρίας με κεφάλαιον 15.000.000 φράγκων. Δια του κεφαλαίου τούτου να οικοδομηθώσιν εις τας πρωτευούσας των επαρχιών ευρύχωροι αποθήκαι, να γίνη αγορά μηχανημάτων και δοχείων και πρόσληψις καταλλήλων προσώπων. Η εταιρία θα λαμβάνη δια νόμου από τους εξαγωγείς μέρος του εξαγομένου ποσού, το οποίον θα μεταποιή εις οινόπνευμα δι’ εξαγωγήν, το οποίον θα αρέσκη περισσότερον εκείνου το οποίον κατασκευάζεται εξ αμυλωδών ουσιών, οίον πατατών κλπ. Εννοείται ότι θα ψηφισθή νόμος δι’ ου οι κτηματίαι δίδοντες εις τους εμπορευομένους την σταφίδα των, το μέγα μεν μέρος αυτών θα υπολογίζωσιν εις την τρέχουσαν τιμήν, το δε υπόλοιπον 30-40% ολιγώτερον. Πώς σας φαίνεται η ιδέα αυτή;
– Έχει κάποιαν ομοιότητα με την του κ. Φιλοπούλου. Μόνον την διατύπωσιν θα κάμω εγώ, κρίσεις δεν επιφέρω. Αλλά δεν μου λέγετε: Δεν φρονείτε ότι πρέπει να γίνη πρώτον ο σχετικός νόμος;
– Όχι. Εγώ εννοώ ό,τι γίνη να γίνη με καλήν αρχήν. Πρώτον πρέπει να εξευρεθούν τα κεφάλαια. Όταν γίνη τούτο και επακολουθήσουν όσα σας είπα, τότε ελπίζω μεγάλας ωφελείας δια την σταφίδα. Κατ’ αρχάς η Εταιρία θα εύρη μικράς τινας δυσκολίας, αλλά βραδύτερον η πείρα και ο χρόνος θα τη προσπορίσωσι πολλά ωφέλη εκ της αναπτύξεως των εργασιών της.
– Τοιαύτη εταιρία πού θα εδρεύη;
– Αυτό το ζήτημα θα το λύσωσι το συμφέρον της εταιρίας και οι μέτοχοι.
– Άλλο τίποτε δεν έχω να σας ερωτήσω. Αν εγνωρίζατέ τι και περί του χρυσού, ευχαρίστως θέλω εκθέσει και την επ’ αυτού γνώμην σας.
– Η ύψωσις του χρυσού έχει τον γνωστόν λόγον, ο οποίος είναι η μεγάλη ζήτησις και η μικρά προσφορά. Δεν είναι δε τούτο μόνον. Είναι και τι άλλο πολύ σπουδαίον, το εξής. Άλλοτε οι μεγάλοι κεφαλαιούχοι και αι Τράπεζαι είχον μεγάλας πιστώσεις εις το εξωτερικόν και ηδύναντο να διαθέσωσι σπουδαία ποσά χρυσού εις την αγοράν. Εφέτος όμως με τας χρεωκοπίας αι οποίαι συνέβησαν και με την εν γένει οικονομικήν κρίσιν, τα κεφάλαια αυτά εστείρευσαν ένεκα της εκλείψεως της πίστεως. Την αιτίαν ταύτην δεν την αισθάνεται ο πολύς κόσμος, είναι όμως πολύ σοβαρά, ως εννοείτε.
– Απάνω κάτω τι ποσόν χρυσού θα εισαχθή φέτος εκ της σταφίδος;
– Υπερβολικός θα θεωρηθώ εάν είπω ότι θα εισαχθή εν εκατομμύριον λιρών, ενώ πέρυσι εισήχθησαν δύο και ήμισυ.
Αύριον η μετά του κυρίου Δημητρίου Δάρα συνέντευξίν μας.