(Ιδιαιτέρα ανταπόκρισις Ακροπόλεως)
Τη 13 Οκτωβρίου 1893
Όταν εις τα κράτη ενσκήπτουν κρίσεις, απειλούσαι την ύπαρξιν αυτών υπό πλείστας επόψεις, όπως νυν η Ελλάς κινδυνεύει τον έσχατον των κινδύνων, αφ’ ενός μεν ένεκα του οικονομικού εξευτελισμού αυτής εν γένει, εξ άλλου δε ένεκα της περί τον σταφιδοκαρπόν απραξίας, όστις ευρίσκων την δέουσαν κατανάλωσιν θα ηδύνατο να επιφέρη μικράν τινα ανακούφισιν, εις τοιαύτας δεινάς δι’ εν κράτος και δι’ ένα λαόν περιστάσεις, αναφαίνονται συνήθως οι από μηχανής θεοί και σωτήρες και έκαστος προτείνει σωρείαν φαρμάκων προς πρόληψιν του ολέθρου. Ενώ εις άλλας χώρας τοιαύτα φαινόμενα θα συνεκίνουν και τους λίθους ακόμη, θα εξευρίσκετο δε επί τέλους εν μέσον αποφυγής του κινδύνου, εν Ελλάδι μεθ’ όλην την γενομένην συγκίνησιν και την πληθώραν των προτεινομένων σωτηριών, ή τίποτε πάλιν επί τέλους δεν γίνεται ή η τραγωδία προσλαμβάνει κωμικήν μορφήν, και η καταστροφή συμπληρούται και η εξάντλησις της χώρας παρουσιάζεται ως γεγονός τετελεσμένον. Ο εκ της σταφίδος κίνδυνος επροφητεύθη προ πολλού, πάντες όμως περιωρίσθησαν εις γνώμας και προτάσεις και ουδείς προέβη εις πρωτοβουλίαν τινά. Εις προηγουμένας μου ανακοινώσεις περί των εν Λονδίνω επικρατουσών γνωμών ως προς το μέλλον της σταφίδος διεβίβασα και εντεύθεν σχέδια, αλλ’ ως παρετηρήθη εν τη ανταποκρίσει μου οι προτείνοντες ταύτα ούτε τολμούν, ούτε όρεξιν έχουν να λάβουν πρωτοβουλίαν τινά εις πραγματοποίησιν αυτών. Και τι αποδεικνύει τούτο; Ότι δεν υπάρχει πλέον Έλλην, εφωδιασμένος δια του στοιχειώδους εμπορικού πρακτικού πνεύματος και της τόλμης, ήτις απαιτείται ως πρώτον άρθρον εις το εμπόριον.
Αν σήμερον το ήμισυ σχεδόν ποσόν του ελληνικού σταφιδοκαρπού καταναλίσκεται εν Αγγλία, το αποτέλεσμα τούτο δεν οφείλεται ούτε εις τους ενταύθα σταφιδομεσίτας ή σταφιδεμπόρους Έλληνας, ούτε εις τους Πατρινούς συνταγογράφους, αλλά μόνον και μόνον εις Άγγλους, οίτινες βεβαίως δεν πταίουν αυτοί, ούτε έπρεπε να κατακριθούν υφ’ ενός των εν Πάτραις ανταποκριτών της «Ακροπόλεως», αν αυτοί προσπορίζωνται τα μεγαλείτερα εκ της σταφίδος κέρδη, αδιαφορούντες αν η τιμή αυτών εξέπεσεν εις το ήμισυ. Δια της δραστηριότητος και της εμπορικής δεξιότητος αυτών εξήπλωσαν την σταφίδα εις την Αγγλίαν, οι δε Έλληνες, είτε εν Πάτραις, Αιγίω και Πύργω φιλοσοφούντες, ή καρφωμένοι εντός των εν τω Άστει του Λονδίνου γραφείων των δεν είναι ή απλοί πράκτορες εις τα χείρας των Άγγλων επιχειρηματιών, οι τελευταίοι δε ούτοι, μοι φαίνεται, κανονίζουν και τας τιμάς της σταφίδος, αι οποίαι νυν τόσην συγκίνησιν προξενούν εις τους Πελοποννησίους σταφιδοπαραγωγούς.
Ενώ οι Έλληνες περιμένουν ούτω την σωτηρίαν της σταφίδος από των σχεδίων, από των φωνών και των δακρύων, απέδειξαν δε και αποδεικνύουν ότι δεν είναι ικανοί να διαχειρισθούν εν τοιούτον χρυσοφόρον μεταλλείον, οποίον είναι η σταφιδοπαραγωγή, ενώ αυτοί ποτέ δεν εκινήθησαν από της θέσεώς των προς εξάπλωσιν είτε του καρπού τούτου, είτε του οίνου, είτε των καπνών, εξάλλου όλα τα λοιπά έθνη δεν παρέλιπον τίποτε εξ όσων ηδύναντο να συντελέσουν εις την εν τω εξωτερικώ εξάπλωσιν των προϊόντων των. Ολόκληρον το Βερολίνον τρέφεται εξ ιταλικών καρπών, πλείστα δε οπωροπωλεία ιταλικά, ως και οινοπωλεία, εν οις προσφέρουν τον οίνον ωραίαι ιταλίδες, περιβεβλημέναι εθνικάς στολάς, είναι ιδρυμένα εν τη γερμανική πρωτευούση. Αυτό το ίδιον παρατηρείται και εις άλλας ευρωπαϊκάς πόλεις, το Λονδίνον δε επίσης είναι πλήρες εξ ιταλικών και γαλλικών εστιατορίων και οινοπωλείων· όλα όμως ταύτα δεν ιδρύθησαν υπό των κυβερνήσεων, αλλ’ υπό νοημόνων ιδιωτών και υπό εταιρειών. Υποθέτω δε ότι εις τα γεγονότα ταύτα ουδείς θα τολμήση ν’ αντείπη, ενώ θα ομολογήση ότι, εάν οι ιερεμίαι των Πατρών απεμιμούντο τουλάχιστον τους Ιταλούς, και αυτών η κατάστασις, και της Ελλάδος η οικονομική αντοχή δεν θα προσελάμβανον σήμερον τοιαύτην ζοφεράν και απελπιστικήν φυσιογνωμίαν.
Περιοριζόμενος ήδη εις την τύχην της σταφίδος εν Αγγλία οφείλω να μη παραλίπω άλλον τινά μικρόν μεν, αλλ’ οπωσδήποτε κίνδυνον ως προς την περαιτέρω εξάπλωσιν αυτής. Καθ’ ας έχω θετικάς πληροφορίας, ως βλέπω δε και ο ίδιος, κατά τα τελευταία έτη ενεφανίσθη απροσδόκητος εχθρός του ημετέρου προϊόντος. Οι νωποί καρποί, οι κομιζόμενοι καθ’ εκάστην εξ όλων των αγγλικών αποικιών και πωλούμενοι εις ευθηνοτέρας τιμάς εις όλας τας οδούς και εις όλας τας πόλεις της Αγγλίας. Ενώ πρότερον εις τας τραπέζας των μάλλον ευεκτουσών οικογενειών αι εντός των γλυκυσμάτων ελληνικαί σταφίδες ετρώγοντο ως μεταδόρπιον και ήσαν ούτω απαραίτητοι, νυν αντικατεστάθησαν υπό των εξαιρέτων καρπών, οίτινες δια την ευθηνίαν είναι και εις ένα έκαστον προσιτοί. Ούτω κατά μέγα μέρος περιωρίσθη υπό τοιαύτην έποψιν η κατανάλωσις της σταφίδος, είναι δε και τούτο εις προσέτι λόγος, όπως αι μέριμναι περί της σταφίδος αυξήσουν και ως προς την Αγγλίαν ακόμη, όπου, ο Θεός να φυλάξη, τις οίδε, τι δύναται να μας επιφυλάσσηται. Οι ταιϊκοποιοί, οι μεταχειριζόμενοι την σταφίδα, και αφ’ ων είναι κρεμασμένη η χρησιμοποίησις τόσων χιλιάδων τόννων σταφίδος ετησίως, δεν είναι βεβαίως δεσμευμένοι διά τινος αιωνίου συμβολαίου ούτε με την Ελλάδα, ούτε με τους σταφιδοπαραγωγούς και τους πατρινούς σταφιδεμπόρους.
Τι δε πρέπει να γίνη; Εάν είναι ευδοκιμώτερον το μονοπώλιον, εάν συμφέρη πλέον παντός άλλου μεγάλη οινοποιητική και οινοπνευματοποιητική εταιρία, εάν άλλο τι ευρεθή συντελεστικώτερον εις την εξασφάλισιν της σταφίδος, εις ταύτα δεν αναμιγνύομαι, ων εντελώς αναρμόδιος. Σχέδια επί σχεδίων επροτάθησαν και ας εκλεγή, αν ποτέ εκλεγή, το πρακτικώτερον. Το επ’ εμοί θα εφελκύσω την προσοχήν των αρμοδίων επί άλλου τινός επίσης όμως σχετικού σημείου· ήκουσα ενταύθα τους ξένους ή και Έλληνας κεφαλαιούχους, εάν πρόκηται να κληθούν εις συμμετοχήν ενός μεγάλου σχεδίου υπέρ της σταφίδος, καταθέτοντες κεφάλαια χρηματικά, τρομάζει η πολιτική δικονομία της Ελλάδος.
Ευρίσκουν πολλά σημεία αυτής τόσον περίπλοκα, ώστε θεωρούν ότι ούτε αρχήν ούτε τέλος θα εύρουν, εάν ποτε περιπλεχθούν εις τους διαδρόμους των ελληνικών δικαστηρίων. Εν Ευρώπη και αι σοβαρώτεραι δίκαι διαλευκαίνονται και περατούνται εντός ολιγίστου χρόνου. Υπάρχουν όμως παραδείγματα, λέγουν, αποδεικνύοντα ότι τοιούτόν τι είναι άγνωστον εν Ελλάδι, και αλλοίμονον, προσθέτουν, εις τον ξένον, όστις θα περιέπιπτεν εις τους Έλληνας δικαστάς ή τους όνυχας των Ελλήνων δικηγόρων. Δεν πιστεύω ότι τοιούτοι φόβοι είναι και καθ’ ολοκληρίαν αδικαιολόγητοι· ενόσω όμως υφίστανται, δεν ηξεύρω αν δικαίως ή αδίκως, και ενόσω εις τούτο ή εκείνο το ευρωπαϊκόν κέντρον υπάρχουν ξένοι ή μεσίται, είτε έμποροι είτε βιομήχανοι, παραπονούμενοι ότι οσάκις περιήλθον εις αμφισβητήσεις προς Έλληνας εμπόρους και κατέφυγον εις την δικαιοσύνην, αι υποθέσεις αυτών διηωνίσθησαν και ηναγκάσθηκαν να κλείσουν τας θύρας των, πάρα ελληνική κυβέρνησις έχει καθήκον να βελτιώση και την δικαιοσύνην και την δικονομίαν, όπως εκλίπη πάσα τοιαύτη μομφή. Ίσως είναι επάναγκες να προστεθή ότι προς μείωσιν του γοήτρου της ελληνικής δικαιοσύνης συνετέλεσαν εν Ευρώπη και αι δικαστικαί περιπλοκαί της κυβερνήσεως προς εταιρείας, ως η βελγική του Ρολέν και αι αγγλικαί του Γκόδφρεϋ και της Κωπαΐδος· διότι αι τοιαύται εταιρείαι παρουσιάζουν εις το ευρωπαϊκόν δημόσιον τα πράγματα άλλως ή ως έχουν. Αλλά και ως προς τούτο πάλιν η κυβέρνησις οφείλει να είναι προσεκτική, λαμβάνουσα εκ των προτέρων πληροφορίας προς οποίου είδους επιχειρηματίας συμβάλλεται. Οπωσδήποτε τι πιστεύεται και τι κυκλοφορεί εν Ευρώπη περί της Ελλάδος, δέον να είναι γνωστόν εις τους διευθύνοντας την τύχην αυτής, καταβάλληται δε πάσα προσπάθεια προς πρόληψιν παντός παραπόνου και κατηγορίας.
Προκειμένου περί μέτρου τινός, όπερ θα ελαμβάνετο υπέρ της σταφίδος, περί μεγάλης λόγου χάριν και σοβαράς οινοποιητικής και οινοπνευματικής εταιρείας, δεν βλέπω διατί δεν θα μετείχον αυτής και οι μεγάλοι εν Ευρώπη Έλληνες κεφαλαιούχοι, οίτινες τα κολοσσαία κεφάλαια αυτών διαθέτουν αποκλειστικώς σχεδόν ειπείν εις κατανάλωσιν προϊόντων εκ πάσης άλλης χώρας προερχομένων ή εξ Ελλάδος και εις ευημερίαν άλλων κρατών ή της ιδίας αυτών πατρίδος.
Τς.