Εις το ιστορικόν λεσχίδιον
ΠΥΡΓΟΣ, 24 Μαΐου. – Όταν έφθασα εις τας Πάτρας εσκέφθην κατά πρώτον να επισκεφθώ το Λεσχίδιον δια να μάθω τι έλεγον οι θαμώνες αυτού – είναι όλοι σταφιδέμποροι – περί του μονοπωλίου. Η πρώτη εντύπωσίς μου υπήρξεν ότι κάποια μεταβολή θα επήλθεν εις τας Πάτρας, ότι το Λεσχίδιον θα είχε μεταφερθή εις κανέν άλλο μέρος της πόλεως και ότι το ευρύτατον και θορυβώδες εκείνο καφενείον εσυχνάζετο ήδη αποκλειστικώς και από σταφιδοκτήμονας και όχι από σταφιδεμπόρους· την εντύπωσιν αυτήν έλαβον διότι, καίτοι ενέτεινα την προσοχήν μου, δεν κατώρθωσα να ακούσω μίαν καν φωνήν κατά του μονοπωλίου. Συζητήσεις διεξήγοντο κατά το μάλλον και ήττον ζωηραί περί του μονοπωλίου, αλλ’ όχι κατά του μονοπωλίου. Απεφάσισα να πλησιάσω έναν όμιλον, αποτελούμενον από τρεις Πατρινούς και δύο Πυργίους σταφιδεμπόρους, άπαντες παλαιοί γνώριμοί μου και φίλοι.
– Παρακολουθούμεν, μου λέγουν, την «Ακρόπολιν» και διαβάζουμε τας ανταποκρίσεις σου. Ώστε και εις την Κορινθία και εις την Αιγιαλείαν θέλουν το μονοπώλιο;
– Παντού όθεν διήλθον, απήντησα, είδον ότι ο κτηματικός κόσμος έχει κηρυχθή μετ’ ενθουσιασμού υπέρ του μονοπωλίου. Από την εφαρμογήν αυτού αναμένουν την σωτηρίαν των. Εδώ, ηρώτησα, ποία γνώμη επικρατεί περί του μονοπωλίου;
– Α! και εδώ οι Πάτραι είναι υπέρ του μονοπωλίου, μοι απαντούν, δεν είναι ζήτημα.
– Βεβαίως εννοώ, ότι οι κτηματίαι είναι υπέρ του Μονοπωλίου. Αλλά ο άλλος κόσμος, σεις οι έμποροι τι λέτε για το μονοπώλιον.
– Όλοι, φίλε μου, όλοι είμεθα υπέρ του μονοπωλίου.
– Και σεις οι σταφιδέμποροι υπέρ του μονοπωλίου;
– Και ημείς οι σταφιδέμποροι.
Εκείνο που ζητούμεν ημείς, παρατηρεί ο εις εκ των πέντε, να γείνη το μονοπώλιον, αλλά να εξασφαλισθή ο κόσμος, όχι ημείς, αλλ’ οι πτωχοί οι κτηματίαι διά να μη δεσμευθούν με μίαν ξένην εταιρείαν και μάλιστα αγγλικήν. Εννοείτε ποίας συνεπείας δύναται να έχη δια την Ελλάδα, αν συμβή να μη εφαρμοσθή καλώς η σύμβασις ή εφαρμοζομένη να μη επιτύχη; Θέλετε να ιδούμε στας Πάτρας τον αγγλικόν στόλον με ανοικτές τις μπουκαπόρταις; Αυτό ζητούμεν· να εξασφαλισθή ο κόσμος. Άλλως δεν είναι κανείς κατά του μονοπωλίου, ούτε μπορούμεν να μη το θέλωμεν ημείς οι σταφιδέμποροι, αφού πρόκειται να σωθούν χιλιάδες άνθρωποι.
– Μα πώς νομίζετε ότι είναι δυνατόν να εξασφαλιστή ο κόσμος, ηρώτησα.
– Πρώτον, φίλε μου, πρέπει να δούμε, αν η Εταιρεία αυτή είναι φερέγγυος. Δεν είδατε τι είπεν ο κ. Σιμόπουλος εις την Βουλήν. Την αποτελούν εμποροϋπάλληλοι.
– Φαίνεται, παρατηρώ, ότι δεν εδιαβάσατε την απάντησιν του κ. Δ. Δελιγιάννη εις τας παρατηρήσεις του κ. Σιμόπουλου.
– Την εδιαβάσαμε, την εδιαβάσαμε. Δεν μας έπεισεσν όμως περί του εναντίον. Αύριον αποσύρεται ο Μπακχάουζ και ο Μπρόδερτον και τότε θα μείνωμεν με τους εμποροϋπαλλήλους. Πρέπει, φίλε μου, να είμεθα πρακτικοί άνθρωποι και να επιλύωμεν τα ζητήματα πρακτικώς. Μας δίδει αυτή η Εταιρεία καμμίαν εγγύησιν; Αυτό πρέπει να προσέξη η Κυβέρνησις δια να μη μετανοήση μεθαύριον.
– Εγώ, βρε αδερφέ, διακόπτει έτερος, δεν εννοώ, γιατί να σπεύσωμεν. Το μονοπώλιον βεβαίως πρέπει να γίνηη, αλλά να συζητηθή. Μπορεί να παρουσιασθούν αύριον άλλοι κεφαλαιούχοι με περισσοτέρας εγγυήσεις. Να, είδατε αμέσως ότι έχομεν τας προτάσεις του κ. Πετιμεζά. Αυταί είναι προτάσεις σοβαραί και το εννοεί κάθε άνθρωπος, διότι προσφέρουν εγγύησιν επτά εκατομμυρίων δραχμών. Αλλά ο κόσμος εσηκώθη εις το πόδι και ζητεί να ψηφισθή η σύμβασις του κ. Δελιγιάννη.
– Πταίει ο τύπος! πταίει ο τύπος! παρατηρεί εις. Παρέστησεν ότι ημείς πολεμούμεν το μονοπώλιον και εξήγειρε τον κόσμον εναντίον μας, ενώ ημείς όλοι θέλομεν το μονοπώλιον, αφού πρόκειται να ευεργετηθούν οι κτηματίαι. Μήπως νομίζετε ότι ευχαριστούμεθα ημείς να κερδίζωμεν και να πεινά ο λαός; Νομίζετε ότι δεν είμεθα και ημείς άνθρωποι;
– Έχετε δίκαιον, λέγω, αλλά διατί δεν εκφράζετε καθαρά την γνώμην σας, να την ακούση ο λαός, αφ’ ου θέλετε το μονοπώλιον; Ίσως τον πείσετε.
– Μη νομίσετε ότι μπορούμε να πούμε ελευθέρως την γνώμην μας; Θα μας σκοτώσουν. Μόνο εδώ εις το Λεσχίδιον και εις την παραλιακήν οδόν επιτρέπεται συζήτησις. Απ’ εδώ κι απάνω δεν χωρεί αντίρρησις. Δεν ζώμεν, φίλε μου, εις ελεύθερον βασίλειον. Σύνταγμα, νομίζετε που έχουμεν. Κολοκύθια! Ας είναι όμως θα μετανοήση ο κόσμος.
Μία οχληρότατος επέμβασις
Μέχρι της στιγμής εκείνης εκ των πέντε σταφιδεμπόρων ωμίλουν και ανεμιγνύοντο εις την συζήτησιν οι τέσσαρες· Ο πέμπτος νεώτερος και, ως εφαίνετο, μικροτέρας δράσεως περιωρίζετο να παρακολουθή σιωπών την συζήτησιν. Αίφνης όμως εγείρεται και μου παρατηρεί:
– Εγώ σας λέγω το εξής. Να γείνη το μονοπώλιον και θα ιδήτε ότι θα ρημάξη ο κόσμος. Αι Πάτραι θα παν κατά διαβόλου. Να! Ακόμη δεν εψηφίσθη η σύμβασις και ο κ. Μαρκόπουλος, άνθρωπος με ένα εκατομμύριον, ετοιμάζεται να φύγη από τας Πάτρας…
Οι άλλοι σταφιδέμποροι εις τας παρατηρήσεις αυτάς του πέμπτου συναδέλφου των εξανέστησαν. Ο εις μάλιστα έσπευσε να τον διακόψη.
– Σώπα συ, βρε αδελφέ, τι λέγεις. Δεν ξεύρεις τι λες.
– Αυτά είναι, παρατηρεί δεύτερος, που ακούει ο κόσμος και εξεγείρεται. Δεν καταλαμβάνεις, καϊμένε να ομιλήσης. Τι τον μέλει του κόσμου, αν θα φύγη ο Μαρκόπουλος από τας Πάτρας;
– Πρέπει να προσέχουμε τα λόγια μας! Αν ξεύραμε να μιλάμε και να εργασθούμε καλλίτερα, δεν θα εγίνετο σήμερον ό,τι γίνεται.
– Μα λέμε, αδελφέ, ανοησίας! Τουλάχιστον να σωπαίνουν όσοι δεν ξεύρουν να ομιλούν, παρατηρεί ο σεβαστότερος εκ των σταφιδεμπόρων.
Γινομένης της οικογενειακής ταύτης συζητήσεως μεταξύ των σταφιδεμπόρων, της αρκετά αποκαλυπτικής των φρονημάτων και των διαθέσεών των, προσεποιούμην, ότι δεν επρόσεχον. Είχα προσηλωμένα τα βλέμματα εις μίαν εφημερίδα. Άμα ετελείωσεν η οικογενειακή αύτη έρις, ο κορυφαίος εκ των ομιλητών μου, απευθύνεται πάλιν προς εμέ και συνεχίζων την συζήτησιν λέγει:
– Λοιπόν, φίλε μου, αυτά που είπαμε.
– Δηλαδή, παρατηρώ.
– Όλοι είμεθα υπέρ του μονοπωλίου, αλλά να συζητηθή το πράγμα. Να εξασφαλισθή ο κόσμος, να δώσουν οι Άγγλοι εγγυήσεις επαρκείς, διότι ξεύρουμε τι γίνεται αύριον;
– Μοι επιτρέπετε, ερωτώ, να δημοσιεύσω όσα μου είπατε ως γνώμην ιδικήν σας;
Ομόφωνος διαμαρτυρία ηκούσθη:
– Όχι! όχι! μου λέγουν. Σας παρακαλούμεν να μην αναφέρετε τα ονόματά μας. Αν θέλετε να τα γράψετε ως γνώμην ιδικήν σας.
– Μα εγώ, παρατηρώ, εστάλην να εξετάσω την γνώμην του κόσμου και όχι να εκφράσω την ιδικήν μου.
– Τέλος πάντων. Σας παρακαλούμε να μη γράψετε τίποτε. Ημείς θα συντάξωμεν υπόμνημα και θα το στείλωμεν εις την Κυβέρνησιν και την Βουλήν.
– Ποίος συντάσσει το υπόμνημα;
– Ο Εμπορικός Σύλλογος συνεδριάσας ανέθεσεν εις επιτροπήν εκ του διοικητικού Συμβουλίου να συντάξη το υπόμνημα, το οποίον θα είναι απάντησις και παρατηρήσεις επί των όρων της συμβάσεως.
Οι κανταρτζήδες είναι οι λησταί!
Μετ’ ολίγον έσπευσα να επισκεφθώ εν εκ των μελών της επιτροπής, η οποία πρόκειται να συντάξη το υπόμνημα. Ήρχισε να μου αναπτύσση τας γνώμας του επί του μονοπωλίου.
– Ο κόσμος, φίλε μου, μου λέγει, έχει άδικον να εξεγείρεται κατά των σταφιδεμπόρων.
Δεν μπορεί να αρνηθή κανείς ότι οι κτηματίαι υποφέρουν και ότι υποφέρουν πολύ. Αλλά τι πταίομεν ημείς οι κακόμοιροι; Πρέπει να γίνεται διάκρισις μεταξύ σταφιδεμπόρων εξαγωγέων και μικρών σταφιδεμπόρων, των λεγομένων κανταρτζήδων. Αυτοί ληστεύουν τους κτηματίας, αυτοί τους γδέρνουν ομολογουμένως. Αλλ’ αν υπήρχε δικαιοσύνη, ……………………………