Εκ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 12 Οκτωβρίου
Αν επιθεωρήση τις το τελευταίον εικοσαετές διάστημα, θέλει εύρη τον αριθμόν των πτωχευσάντων οίκων των αποκλειστικόν έργον εχόντων τας σταφίδας πολλαπλάσιον του των διατηρουμένων άχρι σήμερον. Επειδή δε φρονώ ότι το εμπόριον έχει περισσοτέραν σχέσιν με πεζούς αριθμούς και υπολογισμούς, παρά με εθνικά ποιήματα, δεν είμαι διατεθειμένος να θεωρήσω τους πεσόντας ως ήρωας αναλαβόντας, υπέρ του Εθνικού καλού, αγώνα ανώτερον των δυνάμεών των, αλλ’ απλώς ως εμπόρους ή κερδοσκόπους ασχολουμένους προς πλουτισμόν και ως τοιούτων θα εξετάσω τας πράξεις των.
Εν τη πρώτη τάξει βλέπομεν οίκους εκ των μεγαλειτέρων, οίτινας επί τινα εποχήν του σταδίου των διέθετον μεγάλα κεφάλαια, και έτι μεγαλειτέραν πίστωσιν· αντί όμως, όπως είναι ο παραδεδεγμένος κανών παρά τοις πράγματι εμπόροις, να κάμουν την καταλληλοτέραν χρήσιν των μέσων αυτών, γείνωσι πρόξενοι ωφελείας και εις τον εαυτόν των και εις άλλους δια υγιούς συναγωνισμού και εχέφρονος δραστηριότητος, ως μόνον κανόνα φαίνεται ότι είχαν τυφλήν φιλοδοξίαν να φανούν μεγαλήτεροι από τους συναγωνιστάς των, έχοντες μεγαλήτερα ποσά, ως προς τα αποτελέσματα δε πολλάκις προτιμώντες να ίδουν τον μισητόν συναγωνιστήν των ζημιούμενον, παρά να κερδίσουν οι ίδιοι, μόνον και μόνον διότι αν εκέρδιζον, θα εκέρδιζε και εκείνος. Το τέλος τοιαύτης πορείας ήρχετο τάχιον ή βράδιον, και τότε απεδεικνύετο ότι ειργάζοντο όχι κατά συνέπειαν υπολογισμών, αλλ’ απλώς διότι ήσαν ηναγκασμένοι να εργάζωνται και εις ευρείαν κλίμακα. Με εκάστην δε νέαν πτώχευσιν κατέβαινε και μίαν βαθμίδα η υπόληψις του είδους ως εμπορεύματος.
Εν τη δευτέρα τάξει βλέπομεν καταστήματα συστηθέντα εντός του υπό επιθεώρησιν χρονικού διαστήματος, τινά με μέσα άφθονα, άλλα με περιωρισμένα, όλα από άτομα άνευ πείρας ή γνώσεων του εμπορίου αφ’ ενός, και αφ’ ετέρου με την αυτήν τυφλήν φιλοδοξίαν να φανώσι και αυτοί μεγάλοι, κατά συνέπειαν περαιτέρω υπόσκαψις των ήδη ουχί στερεών βάσεων του εμπορίου, και επέκτασις του σαθρού δια την σημερινήν εποχήν συστήματος των ανοικτών πιστώσεων, αίτινες εδημιούργουν εν Ελλάδι κλάσιν φορτωτών άνευ πείρας, και τινάς και κακής πίστεως, οίτινες αρχίζοντες εργασίας άνευ κεφαλαίων προέβαινον εις βεβιασμένες πράξεις και εφόρτωναν εις παραλαβήν του τας μεγαλειτέρας ευκολίας παρέχοντος, αδιάφορον κατά πόσον ήτο ικανός και κατάλληλος ή και αν διέμενεν εις την αγοράν εις ην έστελλε το πράγμα του, όπως αντιπροσωπεύση δεόντως τα συμφέροντα των φορτωτών.
Ούτω ο αριθμός των παραληπτών ηύξανε ταχεί τω βήματι κατά τον αριθμόν και εχειροτέρευε κατά το ποιόν· ενώ ο αριθμός των αγοραστών, όστις ένεκα του οργανισμού του εμπορίου της διανομής εν Αγγλία και των μεγάλων απαιτουμένων κεφαλαίων έμενε σχεδόν στάσιμος, εκρατούντο βραδέως μεν, πλην ασφαλώς κατά πλούτον και σημασίαν.
Τοιαύτη κατάστασις καθιστά λίαν δυσχερή την θέσιν και των επί ασφαλών βάσεων εργαζομένων ή προσπαθούντων να εργασθώσι καταστημάτων, και τινά μεν αυτών, έχοντα και άλλας εργασίας, απεσύρθησαν του αγώνος, αφού επείσθησαν ότι εξακολούθησις υπό τοιούτους όρους σημαίνει περαιτέρω ζημίας, άλλα παρέσυρε το ρεύμα, και οι δυνηθέντες ν’ αντιπαλαίσωσιν ευδοκίμως είναι σπάνιαι εξαιρέσεις, ουδόλως επαρκείς όπως δώσωσι καλόν όνομα και υπόληψιν εις το εμπόριον της σταφίδος. Κατάχρησις της πιστώσεως επέφερε το άλλο κακόν και ήδη είναι σχεδόν αδύνατον να ευρεθή και η εντός ευκρινώς διαγεγραμμένων ορίων νόμιμος πίστωσις, ην χαίρουν όλοι οι εμφρόνως διαχειριζόμενοι κλάδοι του εμπορίου, και επί της οποίας βασίζεται η ανάπτυξις και ευημερία αυτού, ήδη ότε είχε την μεγίστην αυτής ανάγκην.
Οι έμποροι λοιπόν κατά μέγιστον μέρος καθ’ όλον αυτό το χρονικόν διάστημα αντί να εκτελέσωσι τον προορισμόν των, να είναι δήλον ότι δύναμις κανονίζουσα και μετριάζουσα τας διακυμάνσεις του είδους και ούτω καθιστώσα την πορείαν σταθερωτέραν και ασφαλεστέραν, έπραξαν όλα το εναντίον· ήσαν δύναμις διαταρακτική, αντί να εργάζωνται νοημόνως και να κερδίζωσι νόμιμα κέρδη, εθυσίαζον και ιδικάς των και ξένας περιουσίας εις τυφλόν συναγωνισμόν χάριν κενοδοξίας και επί τέλους ως μόνον μόνιμον αποτέλεσμα φέροντες το να εκπίπτη η υπόληψις των εμπόρων επί μάλλον και μάλλον.
Ήδη η υφισταμένη κρίσις επέφερε καταναγκαστικήν εκκαθάρισιν, και είναι η καταλληλοτέρα περίστασις, όπως τεθώσι βάσεις ασφαλείς εις το μέλλον και ανυψωθή η υπόληψις του είδους. Και κίνδυνος μεν μη επαναληφθώσιν αι πράξεις των μεγάλων οίκων του παρελθόντος δεν υπάρχει, διότι η εποχή των μεγάλων πιστώσεων εκ μέρους Τραπεζιτών και Μεσιτών ευτυχώς παρήλθεν, οι δε νυν εργαζόμενοι απέκτησαν περαιτέρω πείραν εκ των τελευταίων γεγονότων. Προς γόνιμον βελτίωσι, της θέσεως εις το μέλλον, δυω τινά κατ’ εμέ κριτήν ήθελον συντελέση τα μέγιστα.
1) Συγκέντρωσις της εργασίας εις όσον ένεστι ολιγωτέρας και καταλλήλους χείρας. Οι αγορασταί είναι ολίγιστοι και θα εξακολουθήσουν ολίγιστοι, διότι ως ανωτέρω εξεφράσθημεν, τοιαύτα καταστήματα δεν ιδρύονται ευκόλως, τας δε αγοράς των ενεργούν άτομα άτινα βαθμιαίως και μετά πολλών ετών πείραν εις κατωτέρας θέσεις έφθασαν εις την θέσιν αγοραστού· και οι απέναντι λοιπόν αυτών ιστάμενοι έπρεπε να έχουν τα αυτά προσόντα, αλλ’ ατυχώς το αντίστροφον τούτου συνέβαινε· αριθμός πωλητών πολλαπλάσιος του των αγοραστών, το δε επικρατέστερον αριθμητικώς στοιχείον ή νέον πρωτόπειρον, άμοιρον ουχί μόνον ειδικών γνώσεων, αλλά και των γενικών αρχών του εμπορίου, δυσανασχετούντες μόνον και καθιστάμενοι φορτικοί οσάκις δεν ηδύναντο να πωλήσουν όσον ποσόν επεθύμουν, και εις οποιανδήποτε τιμήν εφαντάζοντο, ή ζάπλουτα καταστήματα ων πρώτη φροντίς ήτο να αποξενώσουν τας εις χείρας των μερίδας, όπως απαλλαγώσι φροντίδων έξω του κύκλου των εργασιών των.
Εν μέσω τοιούτων στοιχείων είναι εύκολον να εννοήση τις πόσον δυσχερείς και πολλάκις φρούδαι καθίσταντο αι ενέργειαι και οι υπολογισμοί των πεπειραμένων και νοημόνων εμπόρων.
2) Ανεξαρτησία από πίστωσιν. Εις τας εξευτελισμένας τιμάς εις ας κατηντήσαμεν, είναι υπέρποτε άλλοτε αναγκαίον όπως τα έξοδα ώσιν όσον ένεστι ελαφρά. Αντί τούτου όμως είχαμεν προ μικρού επαισθητήν αύξησιν εις την μεσιτείαν, ην επέβαλλον οι μεσίται υπείκοντες εις τον νόμον της αυτοσυντηρήσεως, και ουδόλως εξετάζοντες το πράγμα υπό την έποψιν του εμπόρου ή του παραγωγού, όπερ άλλως τε δεν ήτο ιδικόν των καθήκον. Αλλ’ ελάττωσις των εξόδων καθίσταται αδύνατος εφ’ όσον ο παραλήπτης διατρέχει κινδύνους ένεκα πιστώσεων· εκών άκων επιφορτίζει δικαιώματα βαρύτερα του δέοντος ως αμυντικόν μέτρον εναντίον των πολύ πιθανών ζημιών από τους επισφαλείς και απείρους αποστολείς ους εδημιούργει η πίστωσις.
Και όμως και εις την παρούσαν θέσιν των πραγμάτων, ακόμη είναι αδύνατον να παραδεχθή τις ότι δεν υπάρχουν εν Ελλάδι έμποροι και κτηματίαι δυνάμενοι να εργασθώσιν άνευ πιστώσεως ή με πίστωσιν εντός των παραδεδεγμένων και ασφαλών ορίων – άχρι τούδε η τάσις των τοιούτων ήτο ν’ αντικαταστήσωσιν ιδικόν των κατάστημα εν Αγγλία, εις τας πλείστας περιστάσεις με ολέθρια αποτελέσματα, ή ν’ αναθέτουν τα συμφέροντά των εις μέγα κατάστημα εμπορικόν ή και τραπεζικόν μόνον συστατικόν έχον τον πλούτον του. Αν αντί τούτων εμιμούντο το παράδειγμα των μεγάλων εμπορικών εθνών, αν συνησπίζοντο και αντικαθίστων αντί αριθμού μικροκαταστημάτων ένα πεπειραμένον και ειδικότητα έχοντα πράκτορα, θα επήρχετο η εκ της ενώσεως ισχύς, της οποίας την ανάγκην αισθάνονται σήμερον και κολοσσαία ακόμη καταστήματα και επιχειρήσεις και λαμβάνουν τα δέοντα μέτρα.
Ο πράκτωρ μη διατρέχων κινδύνους εκ πιστώσεων θα ηδύνατο να εργάζηται ευθηνότερον παντός άλλου, και πεπειραμένος ων να παρέχη υπηρεσίας πολυτίμους αντί των εις τα σκοτεινά ψηλαφούντων πρωτοπείρων.
Τέλος γνώμη και η φωνή τοιούτου πράκτορος θα είχε βαρύτητα παρά τε τοις αγορασταίς και τοις μεσίταις, θα εχρησίμευεν ως κέντρον συνενώσεως και θα συνέτεινεν εις το να συμπαγιωθή η Εμπορική τάξις ήτις εκ της εντελούς αδιαφορίας των μεγαλοσχήμων, δι’ ους η σταφίς είναι όλως πάρεργος ενασχόλησις, της ανικανότητος και απειρίας τινών, των διαφωνιών, της μικροφιλοτιμίας και αντιζηλίας άλλων, και της απογοητεύσεως των λοιπών, κατήντησεν όχλος ασύντακτος και όλως ακατάλληλος ν’ αντιπαραταχθή προς την συμπαγή και πεπειραμένην τάξιν των αγοραστών και ούτω εκτελέση το καθήκον και τον προορισμόν της.
Συμπαγής και πεπειραμένη τάξις εμπόρων μεριμνώσα υπέρ του είδους και της επεκτάσεως της καταναλώσεως, εργαζομένη επί στερεών βάσεων θα καθίστα την πορείαν των εν Αγγλία αγορών σταθερωτέραν και ομαλωτέραν, και τότε η Αγγλία δεν θα εβρωμούσε εις την μύτην των μετερχομένων το είδος, όπως δεν έπρεπε να βρωμά, αφού είναι ο μεγαλείτερος και μονιμώτερος καταναλωτής αυτού.
Κ.Ι. Πρωτοπάτζης
