Εν τοις προηγουμένοις εκάμομεν ικανόν λόγον περί της μέχρι το δε απερισκεψίας των σταφιδοπαραγωγών, της δανειστικής αυτών καταχρήσεως, της σπατάλης εν τε τη εργασία και εν τω τρόπω του ζην και της εν γένει ελλείψεως προνοητικού και οικονομικού πνεύματος. Διότι άνευ των ολεθρίων τούτων ελλείψεων δεν θα επωλούντο ούτοι όπως επωλήθησαν και πωλούνται ακόμη εις τους τοκογλύφους και θα εσχημάτιζον κατά τα παρελθόντα της ευτυχίας έτη κεφάλαια εξ ιδίων οικονομιών και θα ηδύναντο ου μόνον υπό ευνοϊκωτέρας συνθήκας να παράγωσιν, αλλά και να ανέχωσιν ερρωμένως κατά τα έτη των κρίσεων τα λίαν ενδεχόμενα εν τη γεωργία και εν πάση βιομηχανία και να μη επιδεινόνωσι την κρίσιν αυτοί οι ίδιοι, αναγκαζόμενοι να πωλώσιν εσπευσμένως εις οιανδήποτε τιμήν το προϊόν αυτών χάριν του επιουσίου άρτου. Αλλά τους λαούς δεν αφήνουσιν αι προονητικαί Κυβερνήσεις έρμαιον των κακών αυτών τάσεων και των ελαττωμάτων. Η γεωργική οικονομία και η οικιακή οικονομία και η εμπορική οικονομία ως και πάσαι αι πρακτικαί και επαγγελματικαί γνώσεις αποκτώνται υπό των λαών δια καταλλήλου ανατροφής και μορφώσεως εν τοις σχολείοις, αρχομένου του έργου από των δημοτικών σχολείων και εξακολουθούντος και εν πάσι τοις άλλοις σχολείοις τοις τε παιδευτικοίς και τοις επαγγελματικοίς μέχρι του Πανεπιστημίου, ένθα αι οικονομολογικαί γνώσεις δέον να κατέχωσι την κυριωτέραν θέσιν μεταξύ των άλλων μαθημάτων της νομικής. Αλλά παρ’ ημίν των τοιούτων γνώσεων των τοσούτον κοινών παρ’ άλλοις λαοίς ούτε κατά τον παρελθόντα χρόνον, αλλ’ ούτε και κατά τον παρόντα μετά τόσα ήδη παθήματα δεν κατανοεί η ελληνική πολιτεία την απαραίτητον ανάγκην και την μεγίστην αυτών επιρροήν επί των εργασιών της παραγωγής του πλούτου και της κυκλοφορίας αυτού και επί της εν γένει οικονομικής ευεξίας των εθνών.
Η ανατροφή, η μόρφωσις, τα σχολεία όλα αυτά απαιτούσαν έτη πολλά να φέρωσιν αποτέλεσμα. Ημείς θέλομεν τας σημερινάς ανάγκας να εξοικονομήσωμεν. Αυτά λέγομεν σήμερον όπως τα αυτά ελέγομεν και προ 60 και προ 50 και προ 30 ετών και φόβος είναι μη αφίνοντες τα πράγματα όπως έχουσι, τα αυτά θα λέγωμεν και μετά 20 έτη. Τουτέστι ζητούμεν πάντοτε μπαλώματα. Αλλ’ αν οι ιδιώται δεν δύναντι να βλέπωσι πέρα των σημερινών αυτών αναγκών έκαστος δι’ εαυτόν, έχομεν δι’ αυτό κυβερνήσεις, ίνα βλέπωσι πολύ απώτερον και πολύ μακράν μη περιοριζόμεναι μόνον εις έργα, άτινα θα φέρωσιν έστω και ολιγίστους καρπούς εντός βραχυτάτου χρόνου, τουτέστι εις το προσωρινόν πάντοτε, αλλά και περί εκείνων των έργων μεριμνώσαι, άτινα θα φέρωσι τους καρπούς αυτών και μετά 10 και μετά 20 και 100 έτη. Το να θέλωσιν αι κυβερνήσεις να ασχολώνται εις προσωρινά και εφήμερα έργα και διαρκείας ίσως ίσως προς την διάρκειαν μιας βουλευτικής περιόδου, και να αποφεύγωσιν εκείνα ων η καρποφορία καίτοι αφθονωτέρα απαιτεί μακρότερον χρόνον έως ότου φανώσι τα αποτελέσματα, ομοιάζουσι τους ενοικιαστάς γεωργούς οι οποίοι δεν θέλουσι να φυτεύσωσι δένδρα, διότι έως ότου ταύτα καρρποφορήσωσι δεν θα ευρίσκωνται ίσως εντός του κτήματος ως ενοικιασταί ή ως κολλήγοι.
Αλλά τους ενοικιαστάς τούτους παρακινεί η ιδιοτέλεια και το ατομικό συμφέρον. Εν ω αι Κυβερνήσεις των Κρατών πρέπει να εργάζωνται ανεξαρτήτως αδυναμιών τοιούτων, διότι δεν είναι ενοικιασταί των εθνών άτινα διοικούσι αλλ’ είναι αντιπρόσωποι και κηδεμόνες των λαών και αποβλέπουσιν ου μόνον εις τας ανάγκας του παρόντος, αλλά και του πολύ απωτέρου μέλλοντος αυτού, και είναι φρουροί του μέλλοντος κατά των τυχόν εναντίων προς αυτό απαιτήσεων των σημερινών ατόμων.
Είναι νομίζομεν καιρός, ίνα ου μόνον περί των προσωρινών αναγκών της σταφίδος και της εν γένει εθνικής ημών παραγωγής μεριμνήσωμεν, αλλά χωρίς να παραλείψωμεν τούτο, να σκεφθώμεν πολύ ριζικώτερον και περί του μέλλοντος της χώρας. Η ριζική δε βελτίωσις πρέπει να έχη ως βάσιν την ανατροφήν, την παιδείαν και την επαγγελματικήν μόρφωσιν. Άνευ ανατροφής και με ημιμάθειαν εν πάσι και με γραμματικούς κανόνας και με ομηρικά ρητά και ψευτοθεωρίαις και ρητορικά σχήματα και με συζητήσεις επιπολαίας ατελευτήτους και με χωρίς πρακτικάς γνώσεις το μέλλον ημών θα στηρίζηται πάντοτε επί βάσεων αμφιβόλου στερεότητος. Άνευ ανατροφής και παιδείας υγιούς και αποβλεπούσης ου μόνον εις την πλήρωσιν των ηθικών αναγκών, αλλά και των υλικών ημών αναγκών πάντες οι νόμοι θα λειτουργούσι κακώς και όλος ο οργανισμός της τε κοινωνίας και της πολυτελείας θα είναι σαθρός και μόλις θα συγκρατείται δια μπαλωμάτων απ’ εδώ και απ’ εκεί. Είπομεν προσέτι εν τοις προηγουμένοις ότι δεν πρέπει να βασιζώμεθα επί της καταναλώσεως της σταφίδος εν Γαλλία εν τω μέλλοντι, διότι η Γαλλία όπως εργάζεται προς καταπολέμησιν της φυλλοξήρας μόνον όταν έχη ατυχείς εσοδείας κατά τα τυχόν δυσμενή έτη θα λαμβάνη ανάγκην της σταφίδος, ημείς δε δεν πρέπει να βασιζώμεθα επί ενδεχομένων ατυχημάτων της αμπελουργίας άλλων χωρών, όπως εβασίσαμεν μέχρι τούδε την εν Ελλάδι ακατάσχετον της σταφιδοπαραγωγής ανάπτυξιν.
Πρέπει να στραφή η προσοχή ημών εις την επέκτασιν της καταναλώσεως εις άλλας χώρας. Αλλά πρέπει να μελετήσωμεν πολύ εμβριθέστερον από ό,τι σήμερον γνωρίζομεν τας ανάγκας των ξένων αγορών, τας οικονομικάς συνθήκας υφ’ ας παράγονται τα αμπελουργικά προϊόντα άλλων χωρών και υφ’ ας παρουσιάζονται εις τας αγοράς ταύτας και να μελετήσωμεν υφ’ όλας τας απόψεις και τας οικονομικάς συνθήκας υφ’ ας παράγονται και είναι δυνατόν τελειότερον να παράγηται η σταφίς και τα εξ αυτής δυνάμενα να προς ύψωσι προϊόντα.
Το έργον της τοιαύτης μελέτης ήτις θα ανοίξη τους οφθαλμούς ημών και θα καταστήση ασφαλεστέρας τας γνώμας ημών περί του πρακτέου ου μόνον κατά της παρούσας κρίσεως, αλλά και προς πρόληψιν άλλων ενδεχομένων εν τω μέλλοντι κρίσεων δεν είναι μικρόν, ούτε έργον ενός εκάστου μεμονωμένως εργαζομένου, αλλά πολλών εν συνεννοήσει εργαζομένων και συμβοηθουμένων δια της αμοιβαίας των ερευνών και των συμπερασμάτων συμπληρώσεως και συστηματοποιήσεως.
Δια τούτο είναι καθ’ ημάς απαραίτητος η ταχεία υπό της κυβερνήσεως συγκρότησις Γεωργικού Συνεδρίου ου την ανάγκην από πολλών ήδη μηνών υπεδείξαμεν δια των στηλών της «Ακροπόλεως» επί σκοπώ λύσεως διαφόρων γεωργικών ημών προβλημάτων υψίστης εθνικής σημασίας και μεταξύ των άλλων και να γίνη σύσκεψις, ως είπομεν και περί των παντοίων αναγκών της σταφιδοπαραγωγής και ιδία περί των ληπτέων μέτρων προς ανάπτυξιν της καταναλώσεως αυτής εν ταις ξέναις αγοραίς. Προετείναμεν Γεωργικόν Συνέδριον και ουχί μόνον Σταφιδικόν, διότι ως εν επομένοις θα προσπαθήσωμεν να καταδείξωμεν δεν έχομεν μόνον σταφιδικήν κρίσιν, αλλά και διαρκή δυστυχίαν εις πάσας τας καθαρώς γεωργικάς τάξεις της Ελλάδος ένεκα πλείστων αιτίων υλικής και ηθικής φύσεως, άτινα πρέπει επίσης να μελετηθώσι, διότι σχετίζονται με την όλην του έθνους οικονομικήν κατάστασιν. Εν τω Γεωργικώ αυτώ Συνεδρίω θέλουσι συζητηθή ευρύτατα πάντα τα υπό διαφόρων προτεινόμενα συστήματα υπέρ της σταφιδοπαραγωγής και πάσαι αι γνώμαι, αίτινες μεμονωμένως εκφερόμεναι υπό ενός εκάστου χωρίς να συγκεντρόνωνται και να αναπτύσσωνται εν ταις λεπτομερείαις και χωρίς να βασανίζωνται δια της συζητήσεως υπό ειδημόνων αλληλοπολεμούνται μόνον και εξουδετερούσιν αλληλοδιαδόχως η μία την άλλην και χάνουσι την σημασίαν αυτών.
Αν δε συμβή εν τω μέσω και προσωρινή τις βελτίωσις εις το εμπόριον της σταφίδος λησμονούνται εντελώς αι γνώμαι αύται και μετ’ αυτών λησμονείται και η ανάγκη συντόνων μέτρων υπέρ της Σταφίδος και πάλιν επανερχόμεθα εις την μακαρίαν ησυχίαν και αμερημνησίαν ημών και εις τας γλυκείας ενλογικάς και κομματικάς συζητήσεις και φροντίδας, μέχρις ότου πάλιν ευρεθώσιν προ δυσχερειών οικονομικών πολύ χειροτέρων και καταστρεπτικωτέρων των σημερινών ίνα πάλιν ξανααρχίσωμεν να εκφέρωμεν γνώμας περί των ληπτέων μέτρων κλ.
Εν τω Συνεδρίω τούτω θα ακούσωμεν ευρύτατα αναπτυσσόμενον το σύστημα του κ. Δεληγιώργη, του κ. Ξένου, του Εμπορικού Συλλόγου Πατρών και των άλλων ειδημόνων και εκ της πεφωτισμένης και επί το αυτό συγκεντρώσεως και συστηματικής συζητήσεως των γνωμών τούτων και άλλων, αίτινες δεν εξεφράσθησαν ίσως και ας η συζήτησις θα φέρει εις φως, θα προκύψωσι τα ασφαλέστερα περί του πρακτέου μέτρα και περί του εν τίνι μέτρω και δια ποίων μέσων δύναται η Κυβέρνησης να έλθη αρωγός χωρίς να εξέλθη του κυρίου προορισμού αυτής και χωρίς να παραβλαφθώσι και τα άλλα έργα δι’ άλλας εθνικάς ανάγκας άτινα έχει μία Κυβέρνησις ενός Κράτους.
Εν ω τώρα εκφέρει τις γνώμην τινά και εν αγνοία ευρισκόμενος εν πολλοίς σημείοις του θέματος αξιοί ότι η γνώμη αύτη είναι η μόνη σωτήριος και απορεί πώς η Κυβέρνησις δεν ασπάζεται αμέσως αυτήν και δεν απορρίπτει όλας τας άλλας. Και έκαστος την αυτήν πεποίθησιν έχει περί της ιδίας αυτού γνώμης.
Έχω και εγώ μίαν γνώμην ην θα εκφράσω κατά γενικόν τρόπον εν τω άρθρω της αύριον.
Δεν αξιώ όμως ότι είναι αλάνθαστος, αλλ’ ίσως υπάρχουσι εν αυτή στοιχεία τινά δυνάμενα να προσθέσωσί τι έστω και ελάχιστον εις το υλικόν όπερ ήδη συνάγεται, ίνα εξ αυτού δια καταλλήλου κατεργασίας αποτελεσθή το ορθότερον σύστημα δια το μέλλον της σταφίδος.
Σ. Χασιώτης
