Εγράψαμεν εν τω προηγουμένω την γνώμην ημών περί πωλήσεως εν τω μέλλοντι της σταφίδος και περί μεταποιήσεως των περισσευμάτων αυτής υπό των ιδίων παραγωγών αποτελούντων πολλούς μικρούς συνδέσμους εις τα διάφορα κέντρα της σταφιδοπαραγωγής και εχόντων μίαν κεντρικήν διοίκησιν, ήτις να μεριμνά περί της πωλήσεως των προϊόντων και της περαιτέρω διαδόσεως αυτών εις τας σταφιδοφόρους του κόσμου αγοράς. Ο συνεταιρικός ούτος οργανισμός θα είναι τουλάχιστον κατά το πρώτον στάδιον αυτού υπό την κηδεμονίαν της Κυβερνήσεως, ήτις θα εξελέγχη δι’ ιδίων αυτής υπαλλήλων τους λογαριασμούς, την εν γένει διαχείρισιν και τας εκάστοτε ενεργείας των Συνδέσμων, ίνα γίνωνται συμφώνως πάντοτε προς ωρισμένους νόμους του Κράτους και κανονισμούς εγκεκριμένους υπό του κράτους. Το σύστημα τούτο δεν θα προνοή μόνον περί του εμπορίου της σταφίδος εν περιπτώσει πληθωρικής παραγωγής και δυσαναλόγου προς την κατανάλωσιν αλλά και περί πωλήσεως πάντοτε της σταφίδος υπό τους συμφερωτέρους όρους δι’ αυτούς δια της καταργήσεως της μεγάλης σειράς των μικρεμπόρων, των τοκογλυφοεμπόρων, των παντοίων μεσιτών και μεταπρατών δι’ ων διέρχεται το προϊόν της σταφίδος μέχρις ότου φθάση εις τας αγοράς της καταναλώσεως. Τουτέστι θα συντομευθή η οδός μεταξύ παραγωγής και καταναλώσεως και θα απαλλαγώσιν οι έμποροι των τόσων φόρων τους οποίους πληρώνουσιν εις τους μεσίτας και τους μεταπράτας και τους τοκογλυφικώς εμπορευομένους το πολύτιμον αυτό προϊόν, όπερ και όταν ακόμη δεν υπάρχει κρίσις οποία η σημερινή πάλιν αφίνει ελάχιστα και μηδαμινά κέρδη εις τους παραγωγούς και εις τας ομαλάς ακόμη περιστάσεις.
Φρονούμεν ότι εν όσω δια του μέχρι τούδε επικρατούντος συστήματος του εμπορίου της σταφίδος ελάχιστα περιέρχονται εις χείρας των παραγωγών και μηδαμινά κέρδη και εν όσω τα χρέη των παραγωγών εξογκούνται ολονέν ένεκα της αρπαγής των εκ της σταφίδος εισοδημάτων υπό τοκογλύφων εκμεταλλευομένων επιτηδείως την εις την σπατάλην τάσιν και την απρονοησίαν των παραγωγών, η κρίσις πάντοτε θα υφίσταται δια τους σταφιδοπαραγωγούς και κατά τα ομαλά ακόμη έτη του εμπορίου της σταφίδος. Τώρα έχομεν μόνον την κρίσιν οξυτέραν των συνήθων κρίσεων, αίτινες προϋπήρχον και θα υπάρχωσιν, αν δεν μεταβληθή άρδην ο οργανισμός του εμπορίου της σταφίδος.
Όσον δ’ αφορά το υπό του εμπορικού Συλλόγου Πατρών προτεινόμενον σύστημα, νομίζομεν ότι τούτο είναι μια μικρά ανακούφισις εν περιπτώσει πληθωρικής παραγωγής. Και δεν είναι ριζικόν μέτρον βελτιώσεως της τύχης των παραγωγών, ουδέ προληπτικόν δι’ ενδεχομένας κρίσεις της σταφίδος εξ άλλων αιτίων.
Δεν ηξεύρω διατί λησμονούμεν τας κρίσεις τας προκύπτουσας εκ της μειώσεως της παραγωγής της σταφίδος ένεκα καιρικών λόγων δυσμενών ή ένεκα βροχών λ.χ. κατά τον τρυγητόν, ή ένεκα του περονοσπόρου, ο οποίος είναι πολύς φόβος να αναφανή ολεθριώτατος, όταν έχωμεν ανοίξεις βροχεράς. Τι θα κάμη τότε η εταιρία ήτις θα αναλάβη την κατασκευήν οινοπνευμάτων; Θα σταματήσει τας εργασίας; Ενώ οι μικροί σύνδεσμοι θα εργασθώσιν υπέρ της ελαττώσεως των δαπανών της παραγωγής δια της από κοινού αγοράς των υλικών της καλλιεργείας, και δι’ άλλων αυτής ενεργειών επιστημονικής φύσεως και θα μεριμνώσι περί προλήψεως του περονοσπόρου ή και άλλων ασθενειών, θα μεριμνώσι και περί υψώσεως της τιμής της σταφίδος δια της από κοινού πωλήσεως των προϊόντων, ίνα μη συναγωνίζωνται μεταξύ των οι παραγωγοί κατά την πώλησιν, και διότι δεν θα ποιούνται οι Σύνδεσμοι την πώλησιν βεβιασμένως, όπως έκαστος των παραγωγών, και θα μεριμνώσι και περί της καλής ποιότητος των εις την αλλοδαπήν αποστελλομένων προϊόντων.
Αλλά το σπουδαιότερον πάντων είναι ότι θα είναι εύκολον, αφ’ ου θα συγκεντρώνωσι το προϊόν όλον εις ιδίας αυτών αποθήκας οι Σύνδεσμοι ούτοι να κάμωσι μικράς προκαταβολάς εις τους συνεταίρους και προ της πωλήσεως του προϊόντος, και είναι ακόμη εύκολον και να συνάψωσιν αλληλεγγύως το αναγκαιούν εις αυτούς δάνειον. Και τέλος θα θέσωσι τας βάσεις γεωργικής τραπέζης επί τη βάσει κεφαλαίου προερχομένου εξ αυτών των οικονομιών των παραγωγών. Ώστε μένει μόνον η δυσχέρεια περί ευρέσεως καταλλήλου προσωπικού της διοικήσεως των Συνδέσμων, όπερ δεν είναι αδύνατον αν καταφύγωμεν εις την συνδρομήν και ξένων τινών ειδημόνων μάλλον εξωκειωμένων εις τα της διοικήσεως των συνεταιρισμών, ως και τινών ειδικών επιστημόνων και πεπειραμένων εις τα της οινοποιίας και της πνευματοποιίας.
Δεν πρέπει ακόμη να λησμονώμεν ότι δύναται να επέλθη καταστροφή ανεπανόρθωτος εις την σταφιδοπαραγωγήν εκ της ενσκήψεως, ο μη ποτε γένοιτο, της φυλλοξήρας. Και προς πρόληψιν του κακού τούτου θα είναι εις θέσιν πολύ κάλλιον να μεριμνήσωσιν οι παραγωγοί, όταν είναι ωργανωμένοι εν σωματείοις, οπότε δύνανται να επωφεληθώσι Γεωργικού τινος Σταθμού, ον θεωρούμεν αναγκαιότατον δια τας σταφιδοπαραγωγούς επαρχίας. Διότι εκτός της διδασκαλίας, ην θα παρέχη δια του παραδείγματος δια την οικονομικωτέραν και τελειοτέραν της σταφίδος καλλιέργειαν και των μαθημάτων περί συστηματικής κατασκευής οίνων και οινοπνευμάτων, θα καλλιεργή από τούδε και φυτώρια αμερικανικών κλημάτων, δι’ ων θα πολεμηθή η φυλλοξήρα εν περιπτώσει εμφανίσεως αυτής και εν Ελλάδι. Αλλ’ ακόμη και περί άλλου είδους κρίσεως πρέπει, αν ώμεν προνοητικοί, να σκεφθώμεν από τούδε, όπως θα εσκέπτοντο οι πεπολιτισμένοι λαοί, αν ήσαν εις την θέσιν ημών.
Η κρίσις αύτη δύναται να προκύψη αν ουχί δια το σύνολον των σταφιδοπαραγωγών δια μας αλλά δια πολλούς εξ αυτών και βαθμηδόν εκ της εξαντλήσεως των γαιών των πεφυτευμένων με σταφίδας. Επειδή η εν τόπω υπάρχουσα κόπρος ουδέποτε θα είναι αρκετή εις τας περιστάσεις εξαντλήσεως των αμπέλων, θέλομεν, δεν θέλομεν, θα καταφύγωμεν εις τα χημικά λιπάσματα. Φανταστήτε τω όντι να παράγη τις μόνον 400 και 300 λίτρας εξ εκάστου στρέμματος σταφίδος δι’ ην θα εξοδεύση 50 δραχ. το στρέμμα, ποίαν ζημίαν θα υφίσταται και αν ακόμη το εμπόριον της σταφίδος υποτεθή ομαλόν, αν ακόμη πωλείται η σταφίς προς 15 και προς 20 λεπτά την λίτραν. Τότε θα λαμβάνη 45-80 δρ. εξ εκάστου στρέμματος. Με τι να διατηρηθή, με τι να πληρώση χρέη και με τι να αντισταθμίση το ενοίκιον της γης, ην καλλιεργεί και με τι να πληρώση φόρους. Και νομίζετε ότι δεν υπάρχει πιθανή θάσσον ή βράδιον τοιαύτη εξάντλησις εις πλείστας αμπέλους; Αλλά η προμήθεια χημικών λιπασμάτων και η χρήσις δεν είναι του τυχόντος παραγωγού έργον.
Απαιτείται άμεσος επιστημονική συνδρομή αφ’ ενός και αφ’ ετέρου αγορά των αρμοζόντων δι’ έκαστον έδαφος ειδών λιπασμάτων και εγγύησις περί της αγνότητος των λιπασμάτων τούτων. Το έργον τούτο, όπερ θα είναι και ίσως και τώρα είναι εις πολλάς αμπέλους, αναγκαιότατον και αναπόφευκτον, θα διευκολύνη η εις συνδέσμους ένωσις των σταφιδοπαραγωγών και εις τουλάχιστον αν ουχί πλείονες γεωργικός σταθμός επιστημονικώς κατηρτισμένος με χημείον κλ.
Τα υφ’ ημών προτεινόμενα μέτρα, άπερ εν πολλοίς είναι κατ’ αρχήν σύμφωνα και προς όσα προέτειναν και άλλοι επί του αυτού ζητήματος, νομίζομεν ότι πρέπει να συμπεριληφθώσιν εις τον κατάλογον των διαφόρων προταθέντων άχρι τούδε συστημάτων και άτινα φρονούμεν ότι πάντα πρέπει να ληφθώσιν υπ’ όψιν και συζητηθώσιν εν ταις λεπτομερείαις εν γεωργικώ συνεδρίω, όπερ θεωρούμεν αναγκαιότατον δια την σημερινήν εποχήν εν Αθήναις υπό την κηδεμονίαν της κυβερνήσεως. Τοιουτοτρόπως θα διατυπωθώσιν εν ψηφίσματι αι σχετικώς ορθότεραι γνώμαι και θα παρασκευασθή το έδαφος ειδικών νόμων υπέρ του μέλλοντος της σταφίδος.
Νομίζομεν δ’ ότι εν τω Συνεδρίω τούτω πρέπει να μελετηθώσι και άλλα διάφορα ζητήματα γεωργικά, διότι σχετίζονται στενότατα προς την οικονομικήν αναδιοργάνωσιν των της κοινωνίας και του Κράτους. Υπάρχουσι μυρίαι άλλαι γεωργικαί ανάγκαι υψίστης εθνικής σημασίας. Περί τούτων θα γράψωμεν γενικά τινα εν τω άρθρω της αύριον.
Σ. Χασιώτης
